Mury wstydu. W Gliwicach nie brakuje opuszczonych budynków [ZDJĘCIA]

Budynek z początku XX wieku oryginalnie pełnił rolę oberży. Posiadał salę taneczno-teatralną i połączony był ze znajdującym się obok gościńcem. W latach 40. XX wieku obiekt przekształcono w magazyn odzieży wojsk niemieckich, co poskutkowało podzieleniem przestrzeni sali na trzy kondygnacje. Zabudowania stajni przekształcono wkrótce na lokal mieszkalny. W tym stanie kompleks dotrwał do dnia dzisiejszego. Budynek oberży od wielu lat ciąży właścicielom, którzy próbują go sprzedać. Obiekt otoczony jest jednak stałą opieką, o czym świadczy remont dachu przeprowadzony dwa lata temu.

Obiekt zbudowano w roku 1904 w nieprzypadkowym miejscu. Konieczne było znalezienie terenu położonego wyżej niż wieża ciśnień przy ul. Poniatowskiego. Obie budowle współpracowały ze sobą i wspólnie zaopatrywały miasto w wodę.

Wieża w kształcie walca ma wysokość blisko 50 m i średnicę 26 m. Wyłączono ją z eksploatacji dopiero 1985 roku, ponieważ umieszczony wewnątrz zbiornik zaczął przeciekać. Trzynaście lat później obiekt wpisano do rejestru zabytków jako cenny przykład monumentalnej architektury przemysłowej. Gliwickie wodociągi pozbyły się wieży w 2004 roku. Od tego czasu powstało kilka koncepcji adaptacji obiektu na cele biurowe i kulturalne, lecz żadna z nich nie została zrealizowana. Na domiar złego w 2008 roku kopułę wieży strawił pożar. Obecny właściciel wieży zainteresowany jest jej sprzedażą.

Budynek to pozostałość po funkcjonującej tu cegielni. Na jej terenie powstał sztuczny zbiornik, który jest dziś magnesem przyciągającym prywatny kapitał. Na brzegu jeziorka budowane jest obecnie duże osiedle mieszkaniowe. W planach inwestora znajduje się również adaptacja starego magazynu. Miałoby się w nim znaleźć Centrum Rehabilitacji Onkologicznej. Prace nie rozpoczną się jednak wcześniej niż w 2020 roku.

Jeszcze kilka lat temu kamienica była w pełni zamieszkana. Wraz z wyprowadzką ostatnich lokatorów zniknęły nie tylko meble. Złomiarze ukradli większość metalowych elementów budynku, w tym rynny i kable. Z otworów okiennych wyrwane zostały drewniane ościeżnice, a pozostałe na miejscach szyby rozbito kamieniami. Budynek stracił ochronę przed warunkami atmosferycznymi i bardzo szybko ulega destrukcji.

Przed dekady nieodłącznym elementem śląskiego krajobrazu były hale przemysłowe i górujące nad nimi ceglane kominy. Ich powszechność doprowadziła jednak do tego, że wiele charakterystycznych zabudowań nie jest indywidualnie chronionych zapisami planu miejscowego. Choć pozwala to przedsiębiorcom na swobodne prowadzenie działalności w starych zabudowaniach, przyczynia się też do powolnego zanikania przemysłowego charakteru miast. Obiekty z początku XIX wieku wymagają od swoich właścicieli ogromnych nakładów finansowych, potrzebnych na ich remont i utrzymanie. Z tego powodu opuszczone hale często są rozbierane.

W 1852 roku niemiecki przemysłowiec Wilhelm Hegenscheidt otworzył w pobliżu Kanału Kłodnickiego warsztaty do wytwarzania drutu i gwoździ. Była to pierwsza taka fabryka na Śląsku. Jej ranga rosła wraz z rozwojem przemysłu ciężkiego na terenie Górnego Śląska, a spory udział miał w tym transport wodny. Wzdłuż brzegów kanału powstały również bulwary, które cieszyły się popularnością wśród gliwiczan poszukujących odpoczynku.

Na początku XX przy ul. Dubois wybudowano krytą pływalnię. Jej głównym elementem była umieszczona centralnie niecka otoczona dwoma poziomami galerii, na które prowadziły kręte schody. Nad basen zawieszono ogromnych rozmiarów świetlik. Budynek zachował funkcje rekreacyjne aż do XXI wieku. Zmierzch działalności przyniosła dopiero budowa Drogowej Trasy Średnicowej. Wraz z nią rozebrano kilka wartościowych obiektów znajdujących się w pobliżu. Choć budynek pływalni przetrwał, działalność złomiarzy doprowadziła go do ruiny. Szansą na jego ponowne ożywienie może być realizacja projektu Nowe Gliwice II, który stawia sobie za cel rewitalizację terenów dawnej fabryki drutu.

Z peronów gliwickiego dworca widać charakterystyczną ceglaną wieżę. To część Huty szkła naczyniowego i taflowego C. Scharffa. Jej zabudowania pochodzą z I połowy XIX wieku. W przeciwieństwie do obiektów, produkcja nie dotrwała do naszych czasów. Dla opuszczonych budynków postanowiono znaleźć nową funkcję.

Okazja nadarzyła się, gdy urzędnicy szukali nowego miejsca dla likwidowanego Balcerka z ul. Zwycięstwa. W 2012 roku ogłoszono przetarg na stworzenie w miejscu huty miejskiego targowiska. Zwycięzca postępowania rozpoczął właściwe prace budowlane, jednak nie potrafił doprowadzić ich do szczęśliwego finału. Ostatecznie w 2014 roku urząd miasta rozwiązał umowę z niesłownym przedsiębiorcą. Huty szkła będzie więc czekać na kolejną szansę. Być może pojawi się ona wraz z początkiem budowy Centrum Przesiadkowego.

Z neobarokowym gmachem Sądu Administracyjnego sąsiaduje modernistyczny biurowiec. Obiekt nie jest opuszczony - na parterze działa kilka lokali usługowych. Na wyższych kondygnacjach hula jednak wiatr. O tym, że najlepsze lata budynek ma już za sobą świadczy jego elewacja. Niegdyś efektowna sekwencja żyletek i błyszczących paneli to dziś wybrakowana kolekcja metalowych elementów. Widok rozpadającej się fasady przygnębia podwójnie, bo obiekt znajduje się zaledwie 50 metrów od siedziby gliwickich urzędników.

W 2016 roku zakończyła się przebudowa uliczek Starego Miasta. Wraz z nią nie zmienił się jednak odbiór wielu zrujnowanych kamienic. Jedną z nich jest niski budynek przy ul. Grodowej. Jego agonalny stan nie odpowiada historycznej wartości obiektu. Kamienica daje bowiem świadectwo skali pierwotnej zabudowy gliwickiej starówki. Jej oryginalność doceniona została przez ulicznych artystów, którzy wykorzystują obiekt jako galerię własnych kolaży.

Przy ul. Ziemowita 3 przez wiele lat mieścił się Zespół Szkół Specjalnych nr 6. W 2011 roku szkołę zamknięto, a uczniów przeniesiono do innych placówek. Miasto tłumaczyło wówczas, że stan techniczny budynku nie pozwala na jej dalsze funkcjonowanie. Dawna placówka edukacyjna trafiła wkrótce w ręce gliwickiej diecezji w zamian za grunty znajdujące się przy ul. Kozielskiej oraz 200 tys. zł dopłaty. Nowy właściciel planuje utworzyć na tym terenie diecezjalną szkołę organistowską oraz pracownię gospodarstwa domowego. Rozpoczęte kilka tygodni temu prace adaptacyjne mają potrwać do końca 2019 roku.

W 2016 roku policjanci z III Komisariatu Policji w Gliwicach przenieśli się do nowej siedziby przy ul. Pszczyńskiej. Tym samym opustoszał budynek przy ul. Akademickiej, który dotychczas zajmowali. Politechnika Śląska planuje zaadaptować go na potrzeby kół naukowych, jednak najpierw konieczne będzie uregulowanie kwestii własnościowych. Budynek pozostaje we wspólnym władaniu miasta i Skarbu Państwa.

W 1867 roku dwaj niemieccy przemysłowcy Salomon Huldschinsky i Albert Hahn założyli wytwórnię rur. Ponieważ zakład szybko się rozwijał konieczna była jego rozbudowa. W latach 1905-15 przy dzisiejszej ul. Mitręgi powstał reprezentacyjny gmach dyrekcji. Po roku 1945 huta nosiła nazwę 1 Maja. Zakład ostatecznie zamknięto w 2000 roku, a osiem lat później na terenie huty rozpoczęto budowę centrum handlowego Focus Park. Prace na oczyszczonym wcześniej terenie zostały jednak szybko wstrzymane. Budynek dyrekcji oraz wieża ciśnień, znajdująca się kilkaset metrów dalej, to dziś jedyne pozostałości Huty 1 Maja.

Osiedle robotnicze przy ul. Horsta Bienka posiadało oryginalnie nazwę Am der Waldschule, ze względu na dominantę w postaci pobliskiej szkoły. Domyka ona U-kształtny zespół mieszkaniowy składający się z 17 budynków. Pod względem architektonicznym obiekty podzielić można na 3 typy, które nawiązują do siebie detalami.

O spójność osiedla dba się również dziś, malując wyremontowane budynki jednolitym odcieniem farby. Pozytywny odbiór realizacji burzy jedynie kamienica pod numerem 17. Wpływ na to ma nie tylko jej obecny stan, ale też karty przeszłości. W czasach PRL zaadaptowano ją na potrzeby komisariatu Milicji Obywatelskiej.

Pod koniec XIX wieku we wschodniej części Gliwic powstały duży kompleks remontowy Reichsbahn-Ausbesserungswerke, który podzielono na dwa zakłady znajdujące się przy ul. Bł. Czesława i ul. Chorzowskiej. W pierwszym z nich naprawiano wagony oraz składy kolejowe, natomiast w drugim serwisowano lokomotywy. Po wojnie obiekty stały się częścią Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego.

W 2016 roku koleje państwowe rozpoczęły rozbiórkę wielu opuszczonych budynków pozostających w ich władaniu. Na liście wyburzeń znalazły się również zabudowania ZNTK z ul. Chorzowskiej, w skład których wchodziły trzy hale przemysłowe, wieża ciśnień i budynek dyrekcji. Dzięki interwencji miejskiego konserwatora zabytków prace ciężkiego sprzętu zostały jednak wstrzymane i zabudowania wciąż oglądać można z okien pociągów przejeżdżających w pobliżu.

Przed laty Zameczek Leśny mieścił jedną z najbardziej wykwintnych restauracji w mieście. Obok znajdowały się strzelnica, muszla koncertowa i największy w ówczesnych Niemczech drewniany tor kolarski. Atrakcje przyciągały tłumy gliwiczan. Później było już tylko gorzej. W 1945 roku zameczek splądrowali czerwonoarmiści. Tuż po wojnie obiekt przejęło Przedsiębiorstwo Budowy Zakładów Przemysłu Ciężkiego w Gliwicach, które gruntownie zmieniło wygląd obiektu.

W latach 90. powstała w nim kultowa dyskoteka Bravo. Zamknięto ją pod koniec 2006 roku z powodu złego stanu techniczny budynku. Od ponad dekady trwa agonia Zameczku Leśnego - w ostatnim czasie dach obiektu zapadł się do środka. Władze Gliwic już kilka razy próbowały sprzedać podupadły kompleks, lecz tej pory nie znaleźli się inwestorzy zainteresowani jego kupnem. Z tego powodu coraz częściej mówi się o możliwej rozbiórce obiektu.

W 1854 roku po raz pierwszy natrafiono na pokłady węgla w Sośnicy. Budowę kopalni ukończono jednak dopiero na początku XX wieku. Szyby I i II uruchomiono w 1917 roku. Z poziomu 130 metrów wydobyto wówczas pierwsze tony węgla.

W latach 20. rozpoczęła się budowa Pola Wschód, którego pozostałości znajdują się dziś przy ul. Sikorskiego. Zostało one zlikwidowane w ramach restrukturyzacji kopalni w 1997 roku. Wraz z nim wyburzono większość zabudowań, w tym dwie wieże szybowe. Widoczny na zdjęciu gmach to jeden z dwóch obiektów, które objęte są ochroną planem miejscowym.

Budynki z ul. Żeromskiego, jako jedyne w całym zestawieniu, nigdy nie zostały ukończone. Zespół 5 bloków wybudowanych w technologii tzw. wielkiej płyty od wielu lat straszy kierowców wjeżdżających do Gliwic od strony Zabrza. Prace przy ich wznoszeniu zatrzymały się na etapie stanu surowego otwartego. Na chwilę obecną nie planuje się dokończenia inwestycji. Przestój nie musi jednak zaszkodzić żelbetowej konstrukcji budynków. Specjaliści oceniają trwałość jej elementów na ponad 150 lat.